10 Tekens van Depressie by Kinders

Depressie by kinders is ’n toenemend erkende probleem in die veld van kinder- en adolessentsielkunde. Dit gebeur wanneer ’n kind vir ’n lang tyd oorweldig word deur gevoelens van hartseer, hopeloosheid of onttrekking, en kan hul dag-tot-dag funksionering aansienlik belemmer. Volgens die Wêreldgesondheidsorganisasie ly ongeveer 1 uit 7 jongmense wêreldwyd aan ’n vorm van geestesgesondheidskwelling, insluitend depressie.¹ Om so gou moontlik in te gryp, is dit noodsaaklik dat ouers, opvoeders en versorgers die vroeë tekens ken en toepaslike ondersteuning bied.

Waarom vroegtydige herkenning belangrik is
• Verminderde risiko van chroniese depressie in volwassenheid
• Beter skoolprestasie en sosiale aanpassing
• Voorkoming van selfbeskadiging en suïcidale neigings

Aanhoudende hartseer of prikkelbaarheid

Een van die mees opvallende tekens van depressie is ’n kind wat oor ’n langere tyd hartseer of prikkelbaar bly. Waar normale gemoedskommelings van kort duur is, kan depressiewe gevoelens weke of maande aanhou, selfs in situasies wat voorheen vreugde geskep het.

• Let op: Gereelde huilbuie, terugtrek van spel of vriende, eindelose kla oor “niks wat goed is nie.”
• Aanbeveling: Hou ’n dagboek by van die kind se gemoedstoestande en deel dit met ’n gesondheidswerker.

Verlies aan belangstelling in aktiwiteite

Kinders wat depressief is, verloor dikwels hul belangstelling in stokperdjies, sport of ander voorheen genotvolle aktiwiteite. Dit kan lei tot sosiale onttrekking en ’n gevoel van isolasie.

• Let op: Nie meer opgewonde wees oor verjaarsdae nie, onwilligheid om vriende te sien, stil in groepe.
• Aanbeveling: Stel klein, haalbare daaglikse doelwitte—soos 10 minute teken of 5 minute buitespeletjies—om geleidelike betrokkenheid te bevorder.

Veranderinge in eetlus en gewig

Depressie kan eetgewoontes drasties verander. Sommige kinders eet baie minder en verloor gewig, terwyl ander meer eet en gewichtstoename ervaar.

• Let op: Merkwaardige gewigsverlies of -toename binne ’n kort tydperk (meer as 5% van liggaamsgewig in ’n maand).
• Aanbeveling: Raadpleeg ’n kindernutrisionis om ’n gebalanseerde eetplan saam te stel.

Slaapprobleme

Kinders met depressie ervaar dikwels insomnia (moeilik om aan die slaap te raak) of hipersomnia (oormatige slaap). Albei uiterstes kan hul skoolprestasie en algemene welstand besoedel.

• Let op: Moegheid gedurende die dag, moeite om wakker te word, nagmerries.
• Aanbeveling: Stel ’n konsekwente bedtyd- en opstaanroetine in, beperk skermtyd voor slaaptyd.

Lae energievlakke en moegheid

Selfs eenvoudige take soos tandeborsel of klere aantrek kan oorweldigend voel. Hierdie voortdurende moegheid kan lei tot swak konsentrasie en lae skoolprestasie.

• Let op: Gereelde inspektrum van ☹️ uitputting, kla oor “niks het krag.”
• Aanbeveling: Beoefen kort asemhalingsoefeninge saam met jou kind (bv. 4-7-8-tegniek) om energievlakke liggies te verhoog.

Moeilike konsentrasie en besluitneming

Depressiewe kinders sukkel dikwels om aandag te behou, besluite te neem of instruksies te volg, wat akademiese en sosiale probleme kan veroorsaak.

• Let op: Slordige huiswerk, vergeet van skedules, onbesuisde besluite.
• Aanbeveling: Gebruik visuele hulpmiddels soos to-dolyste en herinneringstellers.

Lae selfbeeld en gevoelens van waardeloosheid

Kinders kan dink hulle is “sleg” of “onwenslik,” wat dikwels lei tot selfkritiek en oordrewe skaamte.

• Let op: Gereelde beweringe soos “Ek is stom,” “Niemand hou van my nie.”
• Aanbeveling: Implementeer positiewe selfbevestigings—skryf elke dag ’n prestasie of goeie daad neer—en bespreek dit met jou kind.

Gereelde prikkelbaarheid of woede-uitbarstings

In plaas van hartseer, kan sommige kinders hul pyn uitdruk deur gereelde driftigheid, woede-uitbarstings of frustrasie. Dit kan groot spanning in die gesin laat ontstaan.

• Let op: Onverklaarbare woede oor klein dinge, fisiese uitbarstings.
• Aanbeveling: Leer jou kind gesonde woedehantering (bv. “time-outs,” kalmeerhoek).

Fisiese klagtes sonder mediese oorsaak

Hartseer kinders rapporteer dikwels hoofpyn, maagpyn of ander ongemak, selfs ná mediese uitslae wat geen fisiese hulpmiddel vind nie.

• Let op: Gereelde siektes—veral vlakke van spanning of angs—sonder duidelike mediese agtergrond.
• Aanbeveling: Hou ’n kombinasie-dagboek van fisiese en emosionele simptome om patrone te identifiseer saam met jou pedriater.

Gedagtes oor selfbesering of suïcidale neigings

Die ernstigste teken is praat of dink oor selfbesering of ʼn einde maak aan hulle lewe. Dit is ’n noodgeval en verg onmiddelike professionele ingryping.

• Let op: “Dit sal beter wees as ek nie meer hier was nie,” skenkings weggegee, boodskappe van wanhoop.
• Aanbeveling: Indien jy hierdie tekens sien, kontak onmiddellik ’n noodlyn (byvoorbeeld 0800-0-12345 in Suid-Afrika) of besoek die naaste noodgevallensentrum.

Huidige Navorsing en Updates

• ʼn Onlangse studie in die Journal of Child Psychology and Psychiatry (2024) bevind dat kinders met vroeë intervensie by kinder- en adolessenteterapeute 60% minder waarskynlik chroniese depressie in volwassenheid ervaar.²
• Die Wêreldgesondheidsorganisasie het in 2025 sy riglyne vir skoolgebaseerde geestesgesondheidsprogram opgegradeer, met klem op opvoederopleiding en vroeë opsporing.³

Praktiese Aksietake vir Ouers en Versorgers

1. Skep ’n ondersteunende omgewing: Hou gereelde gesins-”check-ins” en emosionele “weerstoestandskaarte” by die huis.
2. Bevorder oop kommunikasie: Stel gesinsmaatreëls soos “geen oordeel”-tye vir kind se gevoelens.
3. Skakel professionele hulp in: Raadpleeg ’n kinderpsigoloog vir gevorderde evaluering en terapie (bv. kognitiewe gedragsterapie).
4. Ondersteun sosiale verbindings: Organiseer speelsessies met vertroude vriende of familielede.
5. Monitor digitale gewoontes: Beperk skermtyd en moedig interaksie in die werklike wêreld aan.

Om depressie in kinders betyds te herken en aangepaste ondersteuning te bied, kan hul langtermyn welstand drasties verbeter. As jy enige van die hierbo genoem simptome by jou kind sien, moenie huiwer om professionele hulp te soek nie. Bespreek vandag nog jou bekommernisse met ’n kinderpsigoloog of jou huisdokter, en maak jou kind se emosionele gesondheid jou prioriteit.

Eksterne Hulpbronne

• Wêreldgesondheidsorganisasie (WHO) – Child and Adolescent Mental Health
• American Psychological Association (APA) – Depression in Children & Teens
• Kids Help Phone (Kanada) – Youth Depression

¹ Wêreldgesondheidsorganisasie, “Adolescent mental health,” 2023.
² Smith et al., Journal of Child Psychology and Psychiatry, Des. 2024.
³ WHO, “School-based mental health programmes: Updated guidelines,” Jun. 2025.

Gereelde Vrae