Table of Contents
Në Shqipëri, si në pjesën më të madhe të botës, adoleshentët po zhyten gjithnjë e më shumë në jetën dixhitale. Platformat si TikTok, Instagram dhe Snapchat janë bërë vende virtuale takimesh. Ndërsa ato ofrojnë argëtim dhe një ndjenjë lidhjeje, ka një shqetësim në rritje midis psikologëve, edukatorëve dhe prindërve:
A po kontribuojnë rrjetet sociale në ankthin tek adoleshentët shqiptarë?
Sipas një sondazhi kombëtar të vitit 2024 nga Instituti Shqiptar i Shëndetit Publik, mbi 68% e adoleshentëve raportojnë se kontrollojnë mediat sociale disa herë në orë dhe 44% pranojnë se kjo ndikon negativisht në disponimin e tyre. Këto shifra nuk janë vetëm statistika – ato pasqyrojnë një tendencë më të gjerë të varësisë dixhitale që po riformon shëndetin mendor të të rinjve në Shqipëri.
Ky artikull eksploron shkencën, simptomat, njohuritë e ekspertëve dhe zgjidhjet praktike rreth kësaj çështjeje në zhvillim.
Rritja e përdorimit të mediat sociale në Shqipëri
Gjatë pesë viteve të fundit, depërtimi i smartfonëve dhe internetit tek të rinjtë shqiptarë është rritur në qiell. Me gati 90% të adoleshentëve që kanë akses në një smartphone, mediat sociale janë bërë normalja e re.
Platformat më të njohura në mesin e adoleshentëve shqiptarë:
- TikTok: Përmbajtje video me formë të shkurtër me angazhim masiv të të rinjve
- Instagram: Platformë e drejtuar nga estetika për miratimin dhe krahasimin e kolegëve
- Snapchat: Përdoret për mesazhe direkte dhe postime jetëshkurtra
- YouTube: Për argëtim pasiv dhe kulturë influencuese
Ndërsa këto platforma ofrojnë një prizë krijuese, ato shërbejnë gjithashtu si motorë krahasimi që shpesh shtrembërojnë realitetin, veçanërisht për mendjet mbresëlënëse.
Ndikimi psikologjik: Si e ushqen ankthin media sociale
1. Frika nga humbja (FOMO)
FOMO është një nga shkaktarët më të fortë të ankthit të lidhur me mediat sociale. Adoleshentët shohin vazhdimisht miqtë në ngjarje, në pushime ose në arritjen e arritjeve, duke i bërë ata të ndihen të përjashtuar.
2. Varësia e vërtetimit në internet
Pëlqimet, shpërndarjet dhe komentet veprojnë si mikro-shpërblime. Kur adoleshentët nuk marrin nivelin e pritshëm të angazhimit, kjo mund të çojë në vetë-dyshim dhe ndjenja ankthi.
3. Ngacmimi kibernetik dhe ngacmimi
Platformat dixhitale u japin ngacmuesve fuqi anonime. Sipas një raporti të vitit 2023 të UNICEF-it në Shqipëri, 1 në 4 adoleshentë përjetoi bullizëm në internet, një shkak i rëndësishëm i shqetësimit emocional.
4. Kultura e Krahasimit
Adoleshentët krahasojnë pamjen, stilin e jetës dhe popullaritetin e tyre me versionet e idealizuara të të tjerëve. Kjo mund të çojë në probleme të imazhit të trupit, vetëbesim të ulët dhe shqetësim kronik.
5. Ndërprerje e gjumit dhe mbingarkesë njohëse
Lëvizja e natës vonë dhe koha e tepërt e ekranit ndikojnë në ciklet e gjumit, duke çuar në lodhje dhe dobësim të rregullimit emocional.
Tregime reale: Çfarë thonë adoleshentët shqiptarë
Elira, 16 (Tirana): “Gjithmonë ndihem sikur të gjithë të tjerët po bëjnë më mirë se unë. Edhe nëse kam pasur një ditë të mirë, duke parë postimin perfekt të dikujt tjetër më bën të vë në dyshim gjithçka.”
Ardit, 17 (Shkodër): “Nëse postimi im nuk merr pëlqime të mjaftueshme, unë e fshij atë. Më pas vazhdoj të mendoj për atë që kam bërë gabim.”
Këta zëra përfaqësojnë mijëra adoleshentë që lundrojnë me identitetin, përkatësinë dhe presionin përmes thjerrëzave të një smartphone.
Shenjat e ankthit të shkaktuar nga media sociale tek adoleshentët
Prindërit dhe edukatorët duhet të kenë kujdes për shenjat e mëposhtme:
- Kontrolli obsesiv i telefonave
- Humori ndryshon pas përdorimit të rrjeteve sociale
- Tërheqja nga aktivitetet jashtë linje
- Rënie e papritur e performancës akademike
- Rritja e nervozizmit ose pagjumësia
- Kërkoni vërtetim të tepërt në internet
Zbulimi i hershëm është çelësi për parandalimin e problemeve më të thella psikologjike.
Vështrime të ekspertëve: Çfarë thonë psikologët
Dr. Erisa Mehmeti, Psikologe Fëmijësh në Durrës: “Mediet sociale intensifikojnë slitën emocionale të adoleshencës. Adoleshentët ende po formojnë identitetin e tyre dhe krahasimi dixhital shpesh ndërpret vetë-zhvillimin e shëndetshëm.”
Prof. Klodian Deda, Psikoterapist dhe Këshilltar për Rininë: “Nuk bëhet fjalë për ndalimin e mediave sociale, por për mësimin e shkrim-leximit mediatik. Adoleshentët kanë nevojë për mjete për të përdorur platformat dixhitale me vetëdije.”
Zgjidhje: Çfarë mund të bëjnë prindërit, mësuesit dhe adoleshentët
Për Prindërit:
- Dialogu i hapur: Pyesni rregullisht fëmijën tuaj se si ndihen mediat sociale.
- Vendosni kufijtë: Vendosni zona dhe kufij kohorë pa ekran, veçanërisht gjatë natës.
- Sjellja e modelit: Praktikoni vetë përdorimin e ekuilibruar të teknologjisë.
Për mësuesit:
- Përfshirja e shkrim-leximit mediatik në kurrikul
- Inkurajoni aktivitetet sociale jashtë linje
- Jini të vëmendshëm: Shënoni ndryshimet emocionale dhe referojini studentët te këshilltarët.
Për adoleshentët:
- Kuroni furnizimin tuaj: Anuloni ndjekjen e llogarive që ju bëjnë të ndiheni të papërshtatshëm.
- Merrni pushime: Përdorni aplikacione që monitorojnë dhe kufizojnë kohën para ekranit.
- Angazhohuni në hobi të jetës reale: Sport, art, lexim – çdo gjë që sjell gëzim jashtë linje.
Hulumtimi dhe Statistikat e fundit
- 2024 Anketa e Institutit Shqiptar të Shëndetit Publik: 44% e adoleshentëve raportuan ankthin e përditshëm të lidhur me përdorimin e mediave sociale.
- UNICEF Shqipëri (2023): Rastet e bullizmit kibernetik tek adoleshentët shqiptarë janë rritur me 37% krahasuar me 2019.
- Raporti i OBSH-së për mirëqenien dixhitale të Evropës Lindore (2025): Rekomandon maksimum 2 orë kohë rekreative në ekran në ditë për adoleshentët.
Rrjetet sociale janë këtu për të qëndruar, por mënyra se si e përdorin adoleshentët shqiptarë nuk duhet të mbetet e dëmshme. Duke kultivuar ndërgjegjësimin, duke inkurajuar biseda të hapura dhe duke promovuar inteligjencën emocionale, ne mund t’i ndihmojmë adoleshentët të lulëzojnë si në jetën e tyre dixhitale ashtu edhe në atë reale.
Nëse jeni prind, mësues ose adoleshent që lufton me ankthin e lidhur me mediat sociale, mos prisni. Flisni me një këshilltar shkolle ose profesionist të shëndetit mendor sot.
Burimet e jashtme
Pyetjet e shpeshta
A është realiste t’u kërkohet adoleshentëve të ndalojnë plotësisht përdorimin e mediave sociale?
Jo plotësisht. Qëllimi është përdorimi i shëndetshëm, jo eliminimi.
A mund të jenë ndonjëherë pozitive mediat sociale?
Po, kur përdoret për edukim, shprehje ose komunitete mbështetëse.
Si mund ta di nëse ankthi shkaktohet nga mediat sociale?
Ndiqni modelet e humorit para dhe pas përdorimit. Konsistenca është çelësi.
A duhet të monitoroj telefonin e adoleshentit tim?
Transparenca dhe besimi kanë më shumë rëndësi sesa spiunimi. Komunikimi i hapur është më efektiv.
A janë vajzat më të prekura se djemtë?
Në përgjithësi, po. Imazhi i trupit dhe krahasimi social priren të prekin më intensivisht vajzat adoleshente.
Shkruar nga Thoughts & Reality Albania – Mbështetja e mirëqenies mendore në epokën dixhitale.
